Şehirlerin Eski İsimleri

nik · 8 Haz 2017

[h=1]Şehirlerin Eski İsimleri – Türkiye – 1[/h]

Şehirlerin isimleri nereden gelmektedir ? Türkiye’deki birçok ilin, dilimizde bir manası yok. Tabii bu çok doğal. Çünkü Türkiye, Anadolu gibi kadim bir coğrafya üzerinde kurulu ki geçmişten günümüze birçok medeniyete ev sahipliği yapmıştır bu topraklar. Neredeyse bütün şehirlerimizin tarihi geçmişi gerçekten çok eskilere dayanmaktadır.Hal böyle şehirlerimizin isimlerinin nereden kaynaklandığına dair kesin sonuçlara varamıyoruz. Her yeni gelen kavim bir önceki kavmin kurmuş olduğu şehrin adını, telaffuz zorluğu nedeniyle ya değiştirmiş ya da evrilmeye zorlamıştır. Tabii ki buradaki tek unsur telaffuz zorluğu değil. Coğrafyayı her anlamda vatan yapmaktan tutun da dini değerlere kadar çok çeşitli unsurlar sayılabilir. Çeşitli kavimlerin coğrafyayı vatan edinmesi, şehirlerin isimlerinin nereden geldiğine dair efsaneleri bir hayli çoğaltıyor. Bazıları akla yatkın ama birçoğu gerçekten mantıktan uzak. Her neyse biz mantıklı olanları sizin derledik. Galerimize göz atın. (İl plaka kodlarına göre 1 – 30 arası şehirler listesidir.)01 AdanyaAdana ismini, bölgenin çok yağış alması nedeniyle, Mezopotamya mitlerindeki gök gürültüsü tanrısı Adad’dan alır. O dönemde tam olarak Uru Adaniyya (Adad’ın Bölgesi) olarak geçer.02 Yediyaman

Adıyaman ismini, rivayete göre İseviliği desteklediği için öldürülen yedi yiğitten alır. Anlatılanlara göre Hz. İsa şehre tebliğci bir heyet göndermiş. Ancak putperest yönetici, tebliğcileri tutuklatmıştır. Yöneticinin yedi oğlu ise zindandan tebliğcileri kurtarıp İseviliği seçince babaları tarafından halkın önünde öldürülür. Bunun üzerine halk isyan eder ve yeni dini kabul ederler. Öldürülen yedi yiğidin anısına Perre Şehri, Yediyaman olarak anılmaya başlar. Zamanla Adıyaman’a dönüşmüştür.03 Akronium (Kalesi)

Afyon-Kara Hisar ismini, kara kayalıkların üzerine inşa edilen kalesinden alır. Kale Hitit kralı tarafınsan M.Ö. 1344’te yaptırılmıştır. Romalılar bölgeye Akronium demişler, Türklerden sonra ismi Kara Kale anlamına gelen Karahisar olmuştur. İsminin başındaki afyon ise bölgede bolca yetişen, haşhaş bitkisinden kaynaklanır. Afyon haşhaştan elde edilen bir narkotik maddedir.04 Ağrı / Kara Kilise / Kara KöseSöylentilere göre, Ermeniler şehre, Karakilise demiş. Kurtuluş Savaşı yıllarında Karaköse olarak değiştirilmiştir. Karaköse veya Karakilise uzun yıllar kullanılan bir isim değildir. Şehir ismini Ağrı dağından alır. Ağrı büyük, muhteşem anlamlarına gelir.05 Amasseia

Amasya’nın bilinen ilk ismi Hakmiş’tir. Amasya ismi ise Ana Tanrıça Mâ’nın şehri anlamına gelen Amasseia’dan gelir.06 Anküra

Ankara ismini, Frig dilinde ve Yunancada gemiş çapası anlamına gelen anküra kelimesinden alır. Bazı efsanelere göre Ankara, Frig Kralı Midas’ın bir gemi çapası bulduğu yerdir. İroniye bakın, siz

07 Ataleia

Antalya ismini, şehrin kurucusu, Bergama Kralı II. Attalos’tan alır. Şehrin adı eski Arap kaynaklarında “ Antaliye “ Türk kaynaklarında ise ” Adalya ” olarak geçer.08 ArtvaniBir inanışa göre İskit beylerinden birinin adını alarak, önce Artvani, sonra Osmanlı zamanında Artvini adını almıştır. İlin bir önceki adı Çoruh olup, 15 Şubat 1956 tarih ve 6668 sayılı kanunla Artvin olmuştur.09 Tralleis

Aydın, Yunanlı Argoslular tarafından kurulmuştur. Tralleis, Tralleliler anlamına gelir. Aydın bugünkü ismini ise, 14. yüzyılda bölgeye hâkim olan Aydınoğulları Beyliği’nden alır. Aslen yeni Aydın şehri, Antik Tralleis’ten 1 km uzakta kuruludur.10 Balak Hisar

Şehrin ilk bilinen adı Misya’dır. Bizans devrinden Cumhuriyet dönemine kadar, şehir adı Karesi olarak anılmıştır. 1923 yılında bir kanun ile Karesi adı kaldırılmış, şehre Balıkesir adı verilmiştir. Balak Türkçede şehir anlamına gelir. Balıkesir ise Kaleşehir anlamına gelen Balak Hisar’dan türetildiği sanılmaktadır. Bir başka söylenceye göre ise bağ bahçeleri bol olan şehre Bağı Kesr denmekteydi.11 Bele KomaBilecik ismini, Yunanca şirin köy anlamına gelen Bele Koma kelimelerinden alır.12 Çapakçur / Çevlik / Bingöl

Bingöl’ün bilinen en eski ismi Çapakçur’dur. Evliya Çelebi’nin anlattıklarına göre şehre bu ismi Büyük İskender vermiştir. Ve şehri kuran da oldur. Çevlik ismi ise halen yerel halk tarafından (Çolig) Bingöl isminin yanı sıra kullanılmaktadır. Bingöl ismi ise aynı adı taşıyan dağdan kaynaklanır. Dağ ise adını, üzerindeki irili, ufaklı yüzlerce, belki de binlerce buzul gölden almıştır.13 Bedlis

Bitlis Kalesini M.Ö. 331 yılında İskender’in emriyle yapan komutan Bedlis, kente kendi ismini vermiştir.14 Bithynium / Claudiopolis

Bolu, bilinen ilk ismini yöreye yerleşen Bitinyalılardan alır. Daha sonra Romalılar tarafından Claudiopolis olarak değiştirilmiştir. Bolu isminin de “Polis”ten geldiği sanılmaktadır.15 Polydorion / Burada Dur
Burdur ismini birinci görüşe göre bölgenin antik ismi olan Polydorion’dan alır. İkinci görüşe göre Burdur şehrini kuran Türkmen boylarından Kınalı Oymağı mensupları, konaklama yeri ararken, burayı buluyorlar ve bölgenin güzelliği karşısında “ Cennet Buradadır ” demişler ve “ Burada Dur ” sözü zamanla hece düşmesine uğramış ve Burdur’a dönüşmüştür.16 Prusia

Bursa ismini, şehri kuran Bitinya kralı I Prusias’tan alır.17 Truva / Çanak Köyü / Kale-i Sultaniye

Çanakkale ismi, yörede gelişmiş olan çanak – çömlek zanaatine dayanır. Şehrin iki simgesi haline gelen Kale-i Sultaniye ile çanakçılık özdeşleşince de şehir Çanakkale olarak adlandırıldı. Truva ise yörenin antik çağdaki ismidir.18 GangraŞehrin bilinen ilk ismi, Gangra’dır. Zamanla Çankırı’ya dönüşmüştür.19 Nikonya / Cürüm

Malazgirt’ten sonra bölgeyi ele geçiren Melik Ahmet Danişmend, rüyasında Bizanslı bölge halkının kendisini zehirleyeceğini ve şehirde büyük bir depremin olacağını görür. Şehir sallanmaya başlayınca Danişmend, şehiri askerleri ile beraber terk eder. Türklerin gittiğini gören Bizanslılar kaleyi geri alma peşindedir. Ancak şehir ve kale içindeki Bizanslılarla beraber yıkılır. Bu olaydan sonra o Bizanslılara suçlu anlamına gelen “ Cürümlü ” adı verilir, zamanla bu “ Çorumlu ” olur. Çorum’un eski adı ise Nikonya’dır.20 Laodikeia

Denizli ilk ismini, şehrin kurucusunun karısı Laodike’den alır. Şehir, 7. yy’da büyük bir depremle yıkılınca, bugünkü Kaleiçi mevkiine taşınır. Türkler Denizli havalisini zapt ettikten sonra, kenti ” Ladik ” adıyla anmışlardır. Şehrin bugünkü ismi ise İran ve Arap kaynaklarında geçmektedir. Söz konusu kaynaklarında, Tunguzlu olan isim zamanla aynı anlama gelen Denizli oluştur.21 Amid / Diyaru Bekr

Diyarbakır, çeşitli kaynaklarda farklı isimlerle anılır. Antik çağlarda Amid ve türevi söylemlerle anılırken Müslüman Arapların egemenliği sırasında buraya yerleşen ” Bekr ” kabilesinden dolayı ” Diyâru Bekr ” olarak kayıtlara geçmiştir.22 Orestia / Hadrianopolis

Edirne ismini, Roma İmparatoru Hadrianus’tan alır. Hadrianus’un şehri ziyaretinden sonra şehre Hadrianopolis adı verilir. Bu isim Türkçede Edrenebol, Edrene ve Edirne şeklinde evrilmiştir. Hadrianus’tan önceki ismi ise bölgeye ilk yerleşen Odrislerden kaynaklanan Orestia’dır.23 Mamurat’ül Aziz / El Aziz / El Azık

Şehrin adı, 1867 yılında Mamurat’ül-Aziz olmuş, Halk arasında telaffuz zorluğu nedeniyle kısaca El Aziz olarak söylenmiştir. 1937 yılında Atatürk’ün ziyaretinde teklifi ile azık ili manasına gelen El Azık adı verilmiş daha sonra Elazığ halini almıştır. Elazığ ismi her ne kadar erken bir dönemde verilmiş olsa da şehrin tarihi çok eskilere dayanır ve eski Harput’un devamı niteliğindedir.24 Eriza / Erzingan

Asur kaynaklarında geçen Zuhma (Suhma), yörenin bilinen en eski adıdır. Erzincan adının Eriza’dan geldiği sanılmaktadır. Eriza adı Selçuklular tarafından Erzingan olarak kullanılmış, daha sonra da Erzincan olarak anılmıştır.25 Erzen-i RûmErzurum ismini, ” Azzi “, ” Erzen ” (Darı), ” Arze ” ve bilhassa Müslüman Arapların ” Erzenu’r Rûm ” (Erzen-i Rûm) ismiyle andıkları, aynı bölgedeki eski ve tarihi bir şehirden gelir. Erzurum ismini şehre Türkler vermişlerdir.26 Dorylaion

Eskişehir’in antik kaynaklarda adı Dorylaion olarak geçer. Aslen Dorylaion, şimdiki yerleşimin 6 km kuzeyinde kalır. Buradaki harabelerden dolayı şehre Eski Şehir denmiştir.27 Antiochia ad Taurum / Hantap

Antep’in bilinen en eski ismi Romalılar tarafından verilen ve “ Toroslar’ın karşısındaki Antakya ” anlamına gelir “ Antiochia ad Taurum ”’dur. Bugünkü isim ise Hitit dilinde ” han toprağı ” anlamına gelen Hantap’tan türetildiği düşünülmektedir. Antep Savunması’ndan sonra, 1921’de çıkarılan bir yasa ile Antep’e Gazi unvanı verilir.28 Kerasus

Giresun ismini, en yaygın söylenceye göre yabani kiraz ağaçlarından dolayı “Kiraz diyarı” anlamına gelen Yunanca Kerasus kelimesinden alır.29 Canca / Argyropolis / Gümüş HaneGümüşhane ismini, çevresinde çokça bulunan gümüş madenlerinden alır. Gümüşhane yeni bir isimdir. Daha eski olan Canca ismi ise bugün nadir de olsa merkez ilçesi için kullanılmaktadır. Şehrin Yunanca ismi ise, yine gümüş hane anlamına gelen Argyropolis’tir.30 Her Kar-i-yan / Çölemerik

Hakkari ismi, Kürtçe, edebilir anlamına gelen “kar-in” ver her kelimelerinin birleşiminden oluşur. Her şeyi yapabilen anlamlara gelir. Hakkari şehrin bilinen en eski ismidir. Bunun yanı sıra Cumhuriyet yıllarında, merkez ilçesi olan Çölemerik’in ismi de kullanılmıştır.

S:W:A:T · 8 Haz 2017

Emeğine sağlık güzel paylaşım ...

nik · 8 Haz 2017

[h=1]Şehirlerin Eski İsimleri – Türkiye – 2[/h]
Türkiye’nin illerinin isimleri nereden geliyor ? Bu konuda her şehrin onlarca farklı efsanesi var. Bir çoğu mantıktan uzakken bazıları akla yatkın. İşte akla yatkın olanlar:31 Antiocheia / HatayAntakya, MÖ 300 civarında Büyük İskender’in komutanlarından Seleucus Nicator tarafından kurulmuştur. Şehre babası Antiochus’un şerefine “ Antiocheia ” adını vermiştir. Ayrıca Antakya dışında başka yerlerde de çok sayıda Antiocheia adından şehir kurulmuştu.Hatay ismini, ise Atatürk vermiştir. Avrupalılar Çin’in kuzeyine “ Hıtay ” derlerdi (Rusçada “ Kitay ”). “ Hıtaylar ” ismini taşıyan yarı göçebe Türk-Moğol kabileleri 10. yüzyılda Mançurya‘yı ve Çin‘in kuzeyini işgal etmişler ve burasının ismi “ Hıtay ” kalmıştı. Atatürk Hıtayların Anadolu’ya da gelmiş olduklarına inanıyordu. “ 40 asırlık Türk yurdu ” saydığı Antakya‘ya Hatay ismini bu yüzden vermişti.

32 Sabarta

Isparta’nın ismi, 14. yy Arap kaynaklarında Sabarta olarak geçer. Sabarta isminin M.Ö. 7. yy’da yöreye yerleşen Sabarlar’dan kaynaklandığı düşünülüyor. Isparta ismi ile ilgili diğer bir efsane ise Yunanlı Spartalılara dayandırılıyor. İddiaya göre Persler ile savaşan Spartalıların bir kısmı Mora’ya dönmeyip Isparta yöresine yerleştiler ve buraya ülkelerinin ismini verdiler.33 Soloi / Pompeiopolis

Şehir bilinen en eski ismini, Yunanlı Dorlardan alır; Soloi veya Soli veya Solipolis’tir. Anlamı güneş demektir. Dorlar güneş tanrısına taptıkları için bu ismi şehre vermişlerdir. Ünlü Romalı Pompey, M.Ö 1 yy’da bölgedeki korsanları temizlemek için gönderilmiş ama kendisinden af dileyen korsanları affetmişti. Şehir sonrasında Pompeiopolis olarak anıldı.İçel ismi, Anadolu Selçuklularınca “ Torosların ardındaki iç ülke ” anlamında şehrin batı kesimi için kullanıldığı sanılmaktadır. Mersin adı ise beylikler döneminde yöreye yerleşen Türkmen “ Mersinli Aşireti ” ’nden kaynaklandığı düşünülmektedir.34 Byzantion / Konstantinopolis

İstanbul’un tarih boyunca birçok ismi olmuş hatta onlarca isim aynı dönemde kullanılabilmiştir. Şehrin kurulduğundaki (~ M.Ö. 667) ismi Byzantion idi. Öncesinde ise çevrede iki büyük antik kent vardı. Bunlar Kalkedon (Kadıköy) ve Semistra kentleridir.Şehri kuran Yunanlı Megaralıların lideri Byzas’ın şerefine verilen isim, Konstantin’e kadar kullanılmıştır. Konstantin’in ölümünden (337) sonra şehrin adı Konstantinopolis olmuştur. Konstantin döneminde ise Büyük İmparator, şehri yeniden inşa ettirmiş ve Roma İmparatorluğu’nun başkenti yapmıştır. Bu kısa dönemde (330 – 337) ise şehir Nova (Yeni) Roma olarak anılmıştır.İstanbul ismi ise Yunanca şehre doğru veya şehir içi anlamına gelen “eis tin polin” / Stanpol’den türetilmiştir. Şehrin ismi, 1928 yılına gelindiğinde resmen İstanbul oldu.

İstanbul’a Tarih Boyunca Verilen İsimler Listesi

35 Smyrna

Bugünkü İzmir’in sınırları içerisinde Antik çağda 5 önemli kent kurulmuştur. Bunlar Phokaia (Foça), Erythrai (Çeşme), Klazomenai (Urla), Ephesos (Selçuk) ve Smyrna (Bayraklı)’dır. Bizi ilgilendiren ve bugünkü İzmir’in temelini oluşturan Smyrna; ismini Amazonlarla savaşıp galip gelen Erektidler’in öneri These’nin evlendiği Amazon kadını Smyrna’dan alır. Smyrna zamanla İzmir’e dönüşmüştür.36 KarsKars ismini, M.Ö. 130-127 yılında buraya yerleşen Karsak oymağından alır.37 Kastra Komnenon

Kastamonu ismini, Bizans’ı yöneten hanedanlardan biri olan Komnenler’den alır. Komnenler, hükümdarlık yıllarında (11 yy) memleketleri Kastamonu’ya bir kale yaptırırlar ve şehir bu kale etrafında gelişir. Şehre Komnenler’in kalesi anlamında Kastra Komnenon denir. Zamanla Kastamonu’ya dönüşür. Komnenler’den önce yöre (Paphlagonia), Taşköprü’den yönetiliyordu. Taşköprü’nün tarihi ise antik çağlara kadar dayanır. Taşköprü’nün o zamanki ismi Pompey’den ötürü Pompeiopolis’tir.38 Mazaka / Kaisareia

Kayseri’nin ilk isminin Kanisti olduğu sanılıyor. Bu adı, Asurlulara kadar kullandı. Asurlulardan günümüzdeki ismine kadar ise Mazaka oldu. Bu isim, Kapadokyalıların atası Mechuslardan kaynaklanıyor.Bugünkü isminin kökü olan Kaisareia adını MS 17’de aldı. Kapadokya Kralı, Roma Imparatoru’nun onuruna şehre “ Kayser’in Yeri ” anlamında Kaisareia adını vermiştir. Kayser Roma’da, Jul Sezar ve sonrasındaki imparatorlar tarafından kullanılan unvanlardandır.39 Saranta Ekklesies / Kırk Kilise

Bizans döneminde şehrin adı Saranta Ekklesies’tir ve anlamı Kırk Kilise’dir. Bu ismin 3. yy’da Sivas’taki Kırk Azizler olayından kaynaklandığı düşünülmektedir. Azizlerin şerefine, Kırk Azizler Kilisesi’nin kısaltması olabilir. Türkler şehri fethedince ismi Türkçeye tercüme dip kullandılar. 1924’te bir yasa ile adı Kırklareli oldu. Gerekçe halkın günlük konuşmada Kırklareli’yi kullanmasıydı. Sebebi ise halkın, Türklerin şehri fethederken 40 şehit vermiş olduğuna inanmasıdır.40 Makissos / Jüstinianopolisİlin bir ara Aquae Saravenas (Akova – Saravena) adıyla (M.Ö. 2.yy.) bilindiği anlaşılmıştır. Önceleri Makissos (Macissus) adıyla anılan kent, İmparator I. Jüstinianos devrinde (527-568) yeniden kurulmuş ve Jüstinianopolis diye anılmaya başlamıştır. Uçsuz bucaksız kırın ortasında yükselen bu kente Türkler “Kır şehri” adını vermişlerdir. Kır şehri zamanla halk dilinde “Kırşehir” oldu. Bu gün bile bazı köylerinde yaşayan halk, burasını Kır şehri diye anar. Kırşehir ismi Türkçedir.41 Astakos / Nikomedia

Antik dönemde Astakos adıyla bilindi. (İzmit körfezinde eskiden çokça yakalanan Istakoz nedeniyle bu adı aldığı düşünülmektedir. Antik dönemde İzmit Körfezi’nin adı Istakoz Körfeziydi.) Astakos, Trakya kralı Lysimakhos tarafından yıkıldıktan sonra Bithynia kralı I. Nikomedes tarafından MÖ 264’te Nikomedia adıyla yeniden kuruldu. Nikomedia zaman içerisinde İznikomid, İznikmid, İzmid oldu. Kocaeli ismini ise, bu bölgeyi Orhangazi döneminde fetheden Akça Koca‘dan almıştır.42 İcconium / Tokonion

Konya isminin Kutsal Tasvir anlamındaki “İkon” sözcüğüne bağlı olduğu iddia edilir. Mitolojide bu konuda değişik rivayetler bulunmaktadır. Bu hikâyelerden birinde anlatıldığı üzere, kente dadanan ejderhayı öldüren kişiye şükran ifadesi olarak bir anıt yapılır ve üzerine de olayı anlatan bir resim çizilir. Bu anıta verilen isim, İkonion’dur. İkonion adı, zamanla İcconium’a dönüşür. Bizans kaynaklarında Tokonion olarak geçen şehrin adı İkon’dan Konya’ya evrilmiştir.43 CotiaeionKütahya’nın antik dönemdeki adı Cotiaeion’dur. “Kotys’in Kenti” anlamına gelmektedir. Kotys, Trakya’da yaşayan Odrisler’den olup, Romalılar’ın M.S. 38’de Anadolu’ya gönderdiği bir komutanın adıdır. Kütahya Müzesi’nde bulunan bir sikkede bu ad “Koti” olarak geçmektedir. Kütahya adı, eskisine benzetilerek Türkler tarafından verilmiştir.44 MaldiaMalatya ismi Hititçe Maldia’dan gelir. Asurlular ve Urartular buraya Milidya, Melid, Melidi, Meliddi, Romalılar Melita, Metine demiş. Araplar Malatiyye demiş. Türkler de bunu Malatya yapmıştır.45 Magnesia ad Sipylum

Antik kaynaklar şehrin kurucuları olarak, bugünkü Yunanistan’ın Tesalya Bölgesi’ndeki Magnetler olarak gösterilir. Magnetler, Batı Anadolu’ya göç ettiklerinde önce Menderes Nehri kıyısındaki Magnesia’yı, daha kuzeye giden bir koluda Sipylos Dağı eteğindeki Magnesia’yı kurmuşlardır. Sonra kurulan şehri Menderes Magnesia’sından ayırt etmek için “Magnesia ad Sipylum” adını kullanmışlardır. Magnesia, Türk hâkimiyeti sırasında zamanla Mağnisiye, Mağnisa, Manisa şekline dönüşmüştür. Kelime “Büyük şehir” anlamına gelmektedir.46 Maraj / Gurgum / Germanicia / Mer’aş

Şehrin adı Hititler döneminde Maraj veya Markasi olarak geçmektedir. Asur kralı Sargon’un zamanından kalan Boğazköy yazıtlarında Maraş’ın adı Gurgum olarak geçer. M.S. I. yüzyılda Roma İmparatorluğu bölgeyi ele geçirince Maraş’ın adı Germanicia olmuştur. Türkler geldiğinde eski adı Maraj, Mer’aş veya türevleri şeklinde kullanılmıştır.47 MardeMardin’in ismi, Roma kaynaklarında Marde olarak geçer. Süryaniler ise şehrin yaslandığı dağın üstündeki kaleden ötürü kaleler anlamında Merdo demişlerdir.48 Mobolla / MenteşeMuğla adının nereden geldiği ile ilgili kesin bir kanı yok hatta kuvvetli bir iddia da yok. Ancak Antik çağdaki adının söylenişlerinden olan Mobolla’dan türetilmiş olabilir. Menteşe beyliğinin kuruluşundan cumhuriyete kadar ise Menteşe olarak adlandırılmıştır.49 MuşMuş ismini antik çağda yörede yaşayan Muşki kavminden almış olabilir.50 Nyssa / MuşkaraNevşehir’in adı Hititler zamanında Nyssa idi. Daha sonra Muşkara adını aldı. Nevşehir, Muşkara adlı bir köy iken, şehir halini almaya başlamasından sonra, 18 yüzyılda, Osmanlıca “yeni kent” anlamındaki bugünkü adını almıştır.

Nevşehir’i araştırırken Osmanlıca’da “nev” kelimesinin “yeni” anlamına geldiğini öğrenince aklıma Ahmet Davutoğlu geldi. (Temel Britannica 1993, c13 s85, ISBN: 975-7760-02-01)

“Bizim en yeni şehrimiz, Nevşehir; yani adıyla…”
Adamı tiye almıştık bi’ de, oysa haklıymış

51 Nahita

Niğde İli’nin en eski adının Nahita ya da Nakita olduğu öne sürülmektedir. Zamanla Nikde olmuştur.

nik · 8 Haz 2017

[h=1]Şehirlerin Eski İsimleri – Türkiye – 3[/h]
Türkiye, antik medeniyetlere yurt olmuş kadim topraklar üzerinde kurulu, çok zengin bir ülke. Bu zenginlik her alanda kendini gösteriyor. Öyle ki şehirlerin adlarında bile bolluk var. Bugünkü 81 ilin 81’inin de neredeyse birdek çok ismi var. Bir ismi varsa hiç makbul değil. Tabii bu durum, Anadolu’nun tarih boyunca çeşitli kavimlere ev sahpliği yapmasından kaynaklanıyor.Biz de bu isimleri bir galeride derledik. Bu 3. galeri diğer iki galeriye şurdan ulaşabilirsiniz: etiket > şehirlerin ismi nereden geliyor ?52 Kotyora

Ordu MÖ 400 yılında, önce şehir merkezinin 5 kilometre dışında olan halk arasında Bozukkale olarak bilinen bölgede ‘Kotyora’ (Kut Yöresi) adıyla kurulmuştur. Bu ismi, şehri Kut Türklerinin kurduğuna kanıt olarak gösteren çevreler vardır. Ancak bazı çevreler ise Kotyora’nın Lazca olduğunu iddia etmektedir. Ordu ismini ise, Trabzon İmparatorluğu’nu fethe giden Fatih’in ve ordusunun şehirde konaklamasından ötürü almıştır.53 RhiziosMiletliler tarafından kurulan Rize şehrinin ilk adının Yunanca Rhizios veya Rhiza olduğu sanılmaktadır. Ancak Rize’nin adının nereden geldiğine dair kesin bir kanı yoktur. Çünkü Rize’nin adı yörede ciddi nüfusa sahip etnik gurupların dillerinde, telaffuzları hemen hemen aynıdır. Ama farklı anlamlara gelir.54 Sangari / ZakharionSakarya ismini, MÖ 7. yüzyıla kadar bölgeye hakim olan Frigler’den alır. Frigler, kutsal saydıkları nehir tanrıları, Sangari’nin adını şehre vermişler. Frig ana tanrıçası Kibele’nin kocası olan Atis’i doğuran Sakarya Nehri’nin kızı Nana’dır. Bu isim önce Sangarios, sonra ise saldırgan manasına gelen Zakharion’a dönüşmüştür.55 Eneti / Priea / Amisos / Sam Sun

Şehrin bilinen ilk adı Eneti’dir ve Hititler dönemine rastlar. Miletlilerin bölgeye gelişinden sonra Priea adını aldı. Bu isim arkeolojik kazılarda ele geçirilen, o döneme ait sikkelerde görülmektedir. Daha sonraları ise neden bilinmez ama Samsun Amisos adını alır. Sumsun’a evrilmesi de İs Amisos’tan olabilir. İsamisos ise 12. yy’da Samsun çevresinde yeni kurulan bir şehirdir ve “Amisos’un yanındaki şehir” anlamına gelir.56 Keert / Se’erdSiirt adının Keldani Dili’nden, kent anlamına gelen Keert (Kaa’at) sözcüğünden kaynaklandığı yazılıdır. Süryaniler kente Se’erd (yöresel söyleniş biçimiyle Sert) demişlerdir.57 Sinope

Sinop’un Yunancadaki ismi Sinope’dir ve bu adı asırlarca kullanmıştır. Sinope adının türetilmesine dair çok çeşitli efsaneler var. Efsanelerden en kuvvetlisine göre şehir adını ırmak tanrısı Osopos’un güzeller güzeli kızı Sinope’den alır.58 SebastiaSivas adı, kentin antik dönemdeki adı olan Sebastia sözcüğünün evrimleşmesiyle türemiştir.59 Resisto / Rodosçuk / Tekfur Dağı

Tekirdağ’ın ilk iminin tartışmalı bir şekilde Resisto olduğu kabul edilir. Bu isim Osmanlılara kadar değişik versiyonlarıyla kullanılır. Örneğin Bizans döneminde Rodosto idi. Osmanlılar şehri ele geçirdikleri ilk yıllarda aynı ismi türeterek Rodosçuk şeklinde çağırmışlardır. Daha sonraları Osmanlılar Bizans’a izafeten şehre Tekfur Dağı demişlerdir. Tekfur, Osmanlı Türkçesinde Hıristiyan hükümdarlara verilen bir sandır. Aslı tagovar, anlamı ise taç taşıyandır. Cumhuriyetin ilanından sonra tekfur sözcüğü atılarak yerine sesçe benzeşen tekir getirilmiştir.60 Tok At

Evliya Çelebi kentin adını Türkçe etimolojiyle arpası bolluğundan atların doymasına atfen Tok-at dediği söylenmektedir. Osmanlı tarihçisi Uzunçarşılı’ya göre ise “surlu şehir” anlamına gelen “ Toh-kat ”’dan ötürüdür.61 Trapezous

Trabzon’a adını Karadeniz’i kolonileştiren Miletliler vermiştir. Miletliler şehre, yerleştikleri yöredeki yer şekillerini masaya benzettikleri için Yunanca masa anlamına gelen Trapezous demişlerdir. Bu isim, evrilerek günümüzde Trabzon’a dönüşmüştür.62 Mameki / KalanYöre, Osmanlı yönetiminde 1847 yılında, Hozat merkez olmak üzere “Dersim Livası” adıyla sancak yapılarak Erzurum’a bağlanmıştır. 1879 yılında da Farsça “Gümüş Kapı” anlamına gelen “Dersim” adıyla ayrı bir il olan Tunceli, 1892 yılında tekrar sancak yapılarak Mamurat-ül Aziz (Elazığ) iline bağlanmıştır. Dersim diye telaffuz edilen aslında bugünkü Tunceli’yi değil, o yörenin adını belirler. Bugünkü Tunceli merkezinin eski isimleri ise Mamiki veya Mameki (Kırmançça: Mamekiye) idi. Sonra Kalan oldu. Dersim adı 25 Aralık 1935 tarihinde çıkarılan 2884 sayılı Tunceli Vilayeti’nin İdaresi Hakkında Kanun ile değiştirildi ve Mamiki köyünde yeni il merkezi oluşturuldu. Kalan kasabasının merkezi de Mamiki köyü idi. Mamiki ile eski bir köy olan Siğenk Tunceli’nin birer mahallesi haline dönüştürüldü.63 Rehha / Edessa

Nûh tufanından sonra bu şehri Semûd kavminin meşhur hükümdarı Ruhha kurmuş ve şehre bunun adına izafeten Rehha denmiştir.Türkler bu bölgeyi fethedince şehre “Uruha” demişlerdir. Zamanla bu kelime Urfa şekline dönüşmüştür. Kurtuluş Savaşında gösterdiği başarının hatırasından dolayı 1984 yılında “Şanlı” unvanını almıştır.
64 Temenothytia / Flaviopolis / UşşakKentin bilinen en eski adı Temenothytiadır. Kent bu adı kurucusu, Heraklilerden Aristomakhosun oğlu Temenostan almıştır. Temenothyria’nın adı, Flavuslardan sonra Flaviopolis olmuştur. Türkmenlerin yerleşmesi ile yöre “aşıklar” anlamında Uşşak adını aldı.65 Tuşpa

Şehrin bilinen ilk ismi Tuşpa’dır. Tuşpa, Antik Anadolu medeniyeti Urartuların başkentiydi. Van isminin nereden geldiğine dair kuvvetli bir rivayet dahi yoktur. Ancak bir görüşe göre Van ismi Urartulardan kaynaklanmaktadır. Çünkü Urartular kendilerine Biane veya Viane derlerdi.66 Tavium / Bozok / Yüz Katİlin Osmanlı zamanındaki adı “Bozok” olup, 1927 yılında ismi “Yozgat” olarak değiştirilmiştir. Oğuzların; “Bozok” koluna mensup Türkmenlerin bu bölgeye akınlarıyla birlikte, yöre “Bozok” ismiyle anılmıştır. “Yozgat” adının menşei konusunda ise, değişik söylentiler ileri sürülmektedir. Bir rivayete göre, Yozgat Saray Köyü’nden (bugün itibariyle kasaba) itibaren aşağıdan yukarıya doğru kat kat yükselmektedir. Bu kat kat yükselişinden ve rakımının yüksekliğinden dolayı önceleri “Yüz kat” denmiş, zamanla bu isim söylene söylene “Yozgat” halini almıştır. Yozgat’ın bilinen ilk adı ise Galatya’daki 3 Kelt boyundan biri olan Trocmilerden kaynaklanan Tavium’dur.67 Sandraka

Zonguldak için, ilkçağlarda Sandra adı verilen Üzülmez Deresi’nin ağzındaki bataklığın kıyısında yer alan balıkçı köyüne o zamanlar Sandraka derlerdi. Zonguldak’ın günümüzdeki adı ise buradaki sazlık ve bataklıklara verilen “zongalık” adından kaynaklanır.68 Kurşura / Garsaura / Archelais

Hitit tabletlerinde Kurşura, İlk Çağ’da Garsaura olarak anılan şehir, Kapadokya Kralı Archeleos zamanında yeniden inşa edilerek Archeleos’un şehri anlamında Archelais adı verilmiştir. Türkler Anadolu’ya geldikten sonra ismi Türk diline çekimleyerek Aksaray olmuştur.69 BagbartuBayburt’un antik çağdaki ismi Bagbartu olup sözcük Mitannice’den gelmektedir.70 Laranda

Karaman’ın ilk ismi Laranda’dır. Selçuklu ve Osmanlılarda ki ismi Larende idi. Karamanoğullarının başkenti olduğundan buraya daha sonra Karaman adı verildi.71 KırıkkalKırıkkale’nin adının, şehrin 3 km. Kuzeyindeki Kırıkköyü ile kendin merkezindeki Kaletepe”nin kısaltılarak birleştirilmesinden ortaya çıktığı söylenir. Osmanlı arşiv belgelerinde, şimdiki haliyle Kırıkkal biçiminde geçmektedir.72 BatmanBatman’ın kurulu olduğu, İluh Tepesi olarak adlandırılan arazi, araştırmalar sonucunda doğal olmadığı ve yapay bir tepe olduğu kanıtlanmıştır. Batman’ın adını “batmak” teriminden bu nedenle almış olabileceği düşünülmektedir.73 Şehr-i Nuh

Şırnak, Nuh’un Gemisi kalıntılarının olduğu öne sürülen Cudi Dağı’nın Kuzeyinde Şehr-i Nuh adıyla kurulmuş, önceleri Şerneh, daha sonraki yıllarda ise Şırnak adını almıştır.74 PartheniaParthenia ‘dan Bartın’a dönüşen adın kaynağı ” Parthenios “dur. Bartın Irmağının antik çağdaki adı olan Parthenios; Yunan mitolojisinde, Tanrıların Babası Okeanos’ un çocukları olan yüzlerce tanrıdan birisi ve “Sular Tanrısı”dır.75 ArdanaArdahan’ın ismi, Gürcüce Ardana’dan gelmektedir.76 IğdırIğdır’ın adı; 24 Oğuz boyundan 21’ncisi sayılan İç-Oğuzlar-Üç-Ok kolunun ve Oğuz Han’ın altı oğlundan biri olan Cengiz Alp’in en büyük oğlu olan “Iğdır Beğ” den gelmektedir. Bu boyun ilk başbuğu Iğdır Beğ’dir. Iğdır’ın kelime olarak manası “iyi, büyük, yiğit başkan, ünlü ve sahip” gibi anlamlara, Yazıcıoğlu ve Resid-Üd-Din’e göre ise “iyi, ulu, bahadır” manalarına gelmektedir.77 Yali OvasıYalova ismini, Osmanlı döneminde Çiftlikköy ilçesinden başlayıp Termal ve Çınarcık ilçelerini içine alan bölgeye verilen “Yalakabad” adından alır. Yalakabad’ın ardından buranın Yali Ovası olarak anıldığı, cumhuriyetin ilanından vefatına kadar sık sık Yalova’ya gelen Ulu Önder Atatürk’ün burada yazdığı mektupları tarih attıktan sonra Yali Ovası yazıp imzaladığı belgelenmiştir.78 Kara BükKarabük adını, üzerinde yaşadığı coğrafi ortamdan almıştır. “Kara” ve “Bük” sözcükleri, kara çalılık yer anlamında, Karabük adının oluşumuna kaynaklık yapmıştır.79 CyrrhusKilis adı Yukarı Mezopotamya da Pellada Cyrrhus denen bir kent ile aynı adı taşıdığı ve Osmanlı kaynaklarında Kilis kalesi olarak geçtiği görülmektedir. Bu sözcüğün okunuşu “Kiris” olup “Kilis” sözcüğüne fonetiği bakımından büyük benzerlik göstermektedir. Grant Dictionier’de Cyrrhus’u “Kiris” anlamı da “Efendi” olarak yazmaktadır. Büyük olasılıkla 8. yy. da bölgeye gelen Türkmenler tarafından Kiris, Kilis diye söylenmiş ve bugünkü yeri Kilis olarak isimlendirilmiştir.80 OsmaniyeOsmaniye ismi Osmanlıların bu yeri fethetmesinden sonra şehre verilmiştir.81 DüzceDüzce çok eski bir geçmişe sahip değil. Düzce’nin geçmişinde gidebildiğimiz kadar geriye gitsek en eski 14. yy’a kadar gidebiliriz. Yani adının Düzce olmasının, şehrin düz bir yerde kurulmasından dolayı kaynaklandığını söyleyebiliriz.

Şehirlerin Eski İsimleri

nik

Süper Moderatör

S:W:A:T

Editör

nik

Süper Moderatör

nik

Süper Moderatör